U Bosni i Hercegovini i bosanskohercegovačkoj dijaspori danas se obilježava Dan džamija. To je ujedno dan sjećanja na rušenje islamskih bogomolja čime je počinjen nezamisliv urbicid. Muslimanski vjernici se 7. maja sjećaju kako je u rano jutro prije tačno 21 godinu u Banjoj Luci, a poslije 414. godina obitavanja, do temelja srušena Ferhat-pašina džamija, poznata Ferhadija, a njeni ostaci ubrzo potom odvezeni na deponiju smeća.
Danas je i 13. godišnjica od ubistva Murata Badića iz Cazina koji je nastradao u velikim neredima srpskih ekstremista prilikom pokušaja polaganja kamena temeljca za obnovu Ferhadije 2001. godine.
Tokom agresije na BiH sušeno je 614 džamija, 218 mesdžida, 69 mekteba, četiri tekije, 37 turbeta i 405 drugih vaufskih objekata. Vojska Republike Srpske (VRS) potpomognuta iz Srbije srušila je 534 džamije, a ekstremisti Hrvatskog vijeća obrane (HVO), pa i Hrvatske vojske (HV), još njih 80. Uništeno je ili oštećeno više od 80 posto od 1.144 džamija koliko ih je prije agresije bilo na prostoru BiH.
Sistematsko rušenje
Jedan međunarodni stručnjak je dokazao kako su džamije rušene na osnovu spiska bogomolja upisanih u registar Islamske zajednice u BiH, dakle sistemski. Primjerice, nisu porušene one džamije koje iz formalnih razloga nisu bile upisane u registre IZ BiH, to jest, nije obavljena procedura zvaničnog otvorenja, iako su bile lako dostupne, dok su porušene i teško dostupne džamije koje su bile zavedene u dokumentima.
Ferhadija snimljena aprila 1941. U Rijasetu IZ BiH ističu da je "zahvaljujući nesalomljivom bošnjačkom duh i neizmjernoj ljubavi prema svojim džamijama i svojoj vjeri" obnovljeno 95 posto porušenih bogomolja.
"Čast da imaju svoj dan bosanskim džamijama nije, nažalost, pripao zbog njihovog nespornog vjerskog, kulturno-historijskog i civilizacijskog značaja. One su svoj praznik izvojevale svojim prahom i svojim pepelom. Treba li ponoviti da je samo za nekoliko mjeseci u agresiji 1992.-1995. srušeno i oštećeno više od 1.000 bosanskohercegovačkih džamija? Mnoge od njih tokom svog postojanja rušene su tri, četiri, pet puta, da bi na ruševinama i zgarištima bile ponovo obnavljane uprkos namjerama rušitelja da ih zatru", tvrde u Centru za islamsku arhitekturu Rijaseta Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.
Zadivljujuća je, dodaju, snaga i nesalomljiva volja Bošnjaka u tom ponavljajućem procesu obnove svojih srušenih bogomolja. To govori o veličini vjere (imana) i snazi ljubavi prema svojoj vjeri. Ali i taj je proces išao lahko. Bilo je napada, provokacija i prijetnji, ali obnova nije stala.
"Začudna je pak naivnost Bošnjaka koji brzo zaboravljaju da se genocidi nad njima i njihovim džamijama ponavljaju svakih nekoliko decenija upravo zato što brzo opraštaju i još brže zaboravljaju. Također je neshvatljivo da mnogi još ne uviđaju istovjetnost tragičnih sudbina stradanja Bošnjaka i uništavanja njihovih džamija tokom posljednjih 150 godina".
"Dan džamija treba da podsjeti zaboravne Bošnjake da razaranje i uništenje džamija znači uklanjanje fundamentalnog dokaza postojanja Bošnjaka i islama na tlu Bosne i Hercegovine tokom više od 500 godina i da je upravo to bio primarni cilj zločinačkih umova na čiju su realizaciju tako revnosno i sa strašću i užitkom prionuli", istaknuto je iz Rijasetovog Centru za islamsku arhitekturu, dodajući da "ako je 11. juli dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici, onda je 7. maj dan sjećanja na urbicid počinjen nad džamijama Bosne".
Uskoro završetak obnove
Džamija Ferhadija je inače jedna od najznačajnijih džamija u BiH. Bila je dio monumentalne zadužbine plemenitog Ferhat-paše Sokolovića, posljednjeg bosanskog sandžak-bega i prvog begler-bega, koji je bio rođak čuvenog velikog vezira Mehmed-paše Sokolovića.
Rušenje džamija kao izraz urbicida Ferhat-pašina džamija je izgrađena 1579. godine i predstavljala je jedno od najuspješnijih arhitektonskih ostvarenja bosanske arhitekture u vrijeme Osmanlija u 16. stoljeću. Ferhadija je 1950. godine uvrštena u kulturnu baštinu BiH, a potom i na listu spomenika svjetske baštine pri UNESCO-u.
No, Ferhadija je bila samo jedna od 16 banjalučkih džamija koje su tokom agresije na BiH od 1992. - 1995. godine do temelja porušene.
Do sada su završeni svi infrastrukturni radovi, a preostali su radovi na stolariji i uređenju unutrašnjosti džamije. Početkom aprila potpisan je sporazum prema kojem će Turska agencija za međunarodnu saradnju i razvoj (TIKA) finansirati preostali dio obnove džamije Ferhadije u Banjoj Luci, nakon što su radovi na obnovi zaustavljeni već godinu.
Inače, tokom agresije na BiH ubijena su i ukupno 102 službenika IZBiH, među kojima 61 imam i šest glavnih imama, dok je 537 džemata prognano.
Klix.ba
